REDDITO DI CITTADINANZA, CZYLI MINIMALNY DOCHÓD GWARANTOWANY

 

***W 2024 r. Reddito di Cittadinanza został zlikwidowany i zastąpiony zasiłkiem Adi (Assegno di inclusione) --> KLIK***

 

Ostatnia aktualizacja: 14.01.2023 r.

Niektórzy tłumaczą reddito di cittadinanza jako „dochód obywatelski”, ale ja wolę użyć terminu „minimalny dochód gwarantowany”, gdyż moim zdaniem jest on bardziej odpowiedni. Powód jest prosty – dochód obywatelski to dochód zapewniony wszystkim obywatelom, natomiast w przypadku reddito di cittadinanza jest on przyznawany jedynie osobom, które spełniają określone warunki. Tak naprawdę mowa tu o czymś w rodzaju dodatku, który ma zapewnić osobom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej dochód sięgający określonego progu stanowiącego granicę godnej egzystencji.

W przypadku komórek rodzinnych składających się w całości z osób w wieku ponad 67 lat minimalny dochód gwarantowany nosi nazwę pensione di cittadinanza, czyli minimalnej emerytury gwarantowanej.

Komórka rodzinna (nucleo familiare)

Choć wniosek składany jest przez jedną osobę, dochód gwarantowany przysługuje na całą komórkę rodzinną wynikającą z karty meldunkowej, która składa się z następujących osób:

• osoby składającej wniosek
• małżonka (nawet jeśli jest on zameldowany gdzie indziej)
• byłego małżonka, jeśli mimo separacji lub rozwodu nadal mieszkacie pod tym samym dachem
• nieletnie dzieci
• dzieci pełnoletnie pozostające na Waszym utrzymaniu
• inni członkowie rodziny pozostający na Waszym utrzymaniu
• pozostałe osoby zameldowane razem z Wami

Jeżeli w okresie otrzymywania świadczenia zajdą zmiany w Waszej komórce rodzinnej, musicie w ciągu dwóch miesięcy złożyć nowe oświadczenie ISEE, w przeciwnym wypadku zostanie Wam ono odebrane. Dodatkowo, z wyjątkiem narodzin nowego członka rodziny lub zgonu jednego z nich, konieczne jest złożenie nowego wniosku o przyznanie dochodu gwarantowanego.

Warunki przyznawania minimalnego dochodu gwarantowanego

Nie wszyscy mogą złożyć wniosek o przyznanie minimalnego dochodu gwarantowanego, musicie spełnić pewne wymogi, o których zaraz napiszę.

Obywatelstwo

Mimo początkowej, populistycznej propagandy części rządu, Włochy nie mogły ograniczyć dostępu do dochodu gwarantowanego jedynie do obywateli włoskich, więc wystarczy polskie obywatelstwo, gdyż Polska należy do Unii Europejskiej.

Zameldowanie we Włoszech

Wymagane jest 10 lat zameldowania we Włoszech (residenza), z czego ostatnie dwa lata w sposób ciągły. Jeżeli macie więc „dziury” w ostatnim dwuleciu lub przyjechaliście tu stosunkowo niedawno, nie możecie ubiegać się o świadczenie.

Osoby pozostające w separacji lub rozwiedzione
Ponieważ po ukazaniu się pierwszych wieści o dochodzie gwarantowanym ludzie rzucili się do załatwiania separacji i rozwodu oraz do wymeldowywania się "na niby" ze wspólnego gniazda rodzinnego, by zwiększyć swoje szansę na otrzymanie świadczenia, w ustawie wdrażającej dekret rząd wprowadził wymóg załączenia specjalnego zaświadczenia wydanego przez straż miejską, która upewniła się, że były małżonek rzeczywiście się wyprowadził, a nie siedzi z piwkiem przed telewizorem, jak gdyby nigdy nic. Wymóg ten dotyczy par, które rozwiodły się lub pozostają w separacji po dniu 01.09.2018 r.

Wymeldowanie się do innego lokum
By wybić ludziom z głowy, że wystarczy fikcyjnie wymeldować syna czy teściową, by rodzina dostała dochód gwarantowany, rząd postanowił, że osoby widniejące w ISEE jako zameldowane w Waszym mieszkaniu nadal będą uznawane za mieszkające z Wami, nawet jeśli w międzyczasie się wymeldują.

 

Areszt i wyroki sądowe
Osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia nie może mieć na koncie aresztu lub wyroków skazujących za wyjątkowo ciężkie przestępstwa w okresie dziesięciu lat przed datą złożenia wniosku.

Osoby bezrobotne

Początkowo wydawało się, że dochód gwarantowany będzie przysługiwał jedynie osobom posiadającym status osoby bezrobotnej zarejestrowanej w urzędzie pracy, jednak w opublikowanych później przez INPS wskazówkach mowa jest również o osobach pracujących, więc najwidoczniej rządzącym się odmieniło.

Pozostaje fakt, że jeżeli któraś z osób należących do Waszej komórki rodzinnej dobrowolnie zrezygnowała z pracy w okresie 12 miesięcy poprzedzającym złożenie wniosku, to nie może on zostać rozpatrzony pozytywnie. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy złożyliście wypowiedzenie z tzw. słusznego powodu (giusta causa), gdyż wówczas trudno uznać Was za nierobów nie mających ochoty pracować.

Osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych (Naspi) również mogą ubiegać się o przyznanie dochodu gwarantowanego, przy czym jest on wliczany do ISEE, więc podnosi dochód rodziny.

Prawo do otrzymania dochodu gwarantowanego mają osoby bezrobotne, które złożyły w urzędzie pracy oświadczenie o natychmiastowej gotowości do podjęcia pracy, tzw. DID (dichiarazione di immediata disponibilità) raz podpisały plan aktywizacji zawodowej. Z obowiązku tego zwolnione są następujące osoby:

 

• nieletni
• osoby w wieku ponad 65 lat
• emeryci
• osoby otrzymujące minimalną emeryturę gwarantowaną (pensione di cittadinanza)
• niepełnosprawni (o niezdolności do pracy przekraczającej 45% w przypadku inwalidów cywilnych i 33% w przypadku inwalidztwa orzekanego przez INAIL, inwalidzi wojenni, osoby niewidome oraz głuchonieme), w przypadku których nie jest przewidziane zatrudnienie na specjalnych zasadach przewidzianych przepisami o ochronie osób niepełnosprawnych
• osoby pracujące lub uczące się (w tym uczęszczające na kursy szkoleniowe)
• osoby zajmujące się członkami rodziny w wieku poniżej 3 lat lub niepełnosprawnymi wymagającymi stałej opieki – w tym przypadku decyzja należy do urzędu pracy
  

 

W 2022 roku wprowadzony został dodatkowy wymóg - osoby bezrobotne pobierające RdC mają obowiązek stawiać się minimum co miesiąc w urzędzie pracy, w przeciwnym razie świadczenie może zostać Wam odebrane.

By nie stracić prawa do RdC, ustawa budżetowa na 2023 r. postawiła dodatkowe warunki osobom zdolnym do pracy w wieku od 18 do 59:

 

• muszą one zostać zapisane na półroczny kurs szkoleniowy lub pozwalający na przekwalifikowanie się i oczywiście uczęszczać na zajęcia
  
• osoby w wieku 18-29 lat, które nie wywiązały się z obowiązku szkolnego muszą zapisać się do szkoły 1. stopnia i uczęszczać na lekcje
  
• wszystkie osoby pobierające dochód gwarantowany muszą zostać skierowane do prac użytecznych społecznie na terytorium gminy zamieszkania (wcześniej obowiązek ten dotyczył tylko 1/3 zainteresowanych) 

Osoby pracujące

Jak wspomniałam wyżej, możecie uzyskać prawo do dochodu gwarantowanego również w przypadku, gdy pracujecie lub prowadzicie działalność gospodarczą – wówczas ewentualnie przyznane świadczenie zostanie po prostu proporcjonalnie zmniejszone. INPS przewidział dla osób pracujących dwa dodatkowe formularze:

• RdC/PdC Ridotto – musi on zostać wypełniony w przypadku, gdy Wasze ISEE nie zawiera dochodu z pracy czy działalności gospodarczej wykonywanej w momencie składania wniosku o przyznanie dochodu gwarantowanego
• RdC/PdC Esteso – służący do informowania INPS o wszelkich zmianach na tym polu, jakie zajdą w okresie pobierania dochodu gwarantowanego (jeśli np. ktoś z Waszej rodziny zostanie znajdzie pracę, musicie złożyć formularz w ciągu 30 dni od momentu zatrudnienia)

W przypadku działalności gospodarczej konieczne jest złożenie formularza RdC/PdC Esteso dzień przed jej rozpoczęciem, a następnie co trzy miesiące, w ciągu 15 dni od zakończenia danego kwartału.

W ramach "nagrody" za przedsiębiorczość osobom, które rozpoczną działalność gospodarczą w ciągu pierwszego roku pobierania dochodu gwarantowanego INPS wypłaci jednorazowy bonusik o wartości sześciu miesięcznych tegoż dochodu (maksymalnie 780 euro).

 

Począwszy od 2023 roku, jeżeli podpiszecie sezonową lub okresową (lavoro intermittente) umowę o pracę z wynagrodzeniem nie przekraczającym 3000 euro brutto, nie musicie informować o tym INPS, gdyż nie wpłynie to na wysokość dochodu gwarantowanego.

Limit dochodów i posiadanych dóbr ruchomych

Ponieważ dochód gwarantowany przysługuje jedynie osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, zarówno w momencie składania wniosku, jak i przez cały okres pobierania świadczenia Wasza rodzina musi spełniać następujące warunki dochodowe:

• wskaźnik ISEE nie może przekraczać 9360 euro rocznie – począwszy od 2020 roku, ustawa nr 58/2019 (tzw. Decreto Crescita) daje możliwość wyboru: ISEE standardowo odnosi się do dochodów sprzed dwóch lat, możecie jednak wybrać uwzględnienie dochodów z roku poprzedniego, jeśli rezultat jest korzystniejszy (uczulam, że INPS zdaje się mieć w tej kwestii inne zdanie i w okólniku nr 3418 z dnia 20.09.2019 r. udaje, że ostatniego zdania art. 4-sexties ustawy 58/2019 nie ma i oświadcza, że brane są pod uwagę wyłącznie dochody sprzed dwóch lat)
  
• nie możecie posiadać nieruchomości, we Włoszech i za granicą, o łącznej wartości przekraczającej 30000 euro – nie jest tu brana pod uwagę nieruchomość stanowiąca Wasze główne miejsce zamieszkania
• wartość majątku ruchomego (książeczki oszczędnościowe, obligacje, pieniądze na koncie itp.) nie może przekraczać 6000 euro; kwota ta wzrasta o 2000 euro na każdą kolejną osobę należącą do Waszej rodziny (maksymalnie do 10000 euro), a dodatkowo o 1000 euro na drugie i każde kolejne dziecko oraz o 5000 euro na każdego niepełnosprawnego członka rodziny
• całkowity dochód Waszej rodziny musi być niższy niż 6000 euro w przypadku ubiegania się o dochód gwarantowany i 7560 euro w przypadku emerytury gwarantowanej, przy czym kwota ta jest mnożona przez tzw. scala di equivalenza – osobie składającej wniosek przyznawany jest parametr równy 1, pełnoletnim członkom rodziny 0,4, a nieletnim 0,2 (maksymalnie do 2,1 łącznie); w przypadku niepełnosprawnych członków rodziny parametr ten wynosi 0,5 (pełnoletni) oraz 0,3 (nieletni), maksymalnie do 2,2 łącznie
• żaden członek rodziny nie może posiadać: samochodu zarejestrowanego po raz pierwszy w okresie sześciu miesięcy poprzedzającym złożenie wniosku; samochodu o objętości skokowej silnika przekraczającej 1600 cm3 lub motocykla albo skutera o objętości skokowej silnika przekraczającej 250 cm3, zarejestrowanych po raz pierwszy w okresie dwóch lat poprzedzającym złożenie wniosku; jednostki pływającej (łodzi, jachtu, statku itp.). Wyjątek stanowią pojazdy, na które przysługuje ulga związana z niepełnosprawnością członka rodziny.
• osoba składająca wniosek nie może mieć na swoim koncie kary aresztu ani skazujących wyroków sądowych w ciągu ostatnich 10 lat za przestępstwa związane z przedstawianiem fałszywych dokumentów, składaniem fałszywych oświadczeń oraz nie informowaniem INPS o faktach wpływających na prawo do otrzymywania dochodu gwarantowanego
  

W przypadku zakupu nowej nieruchomości czy pojazdu musicie poinformować o tym INPS w ciągu 15 dni, za pomocą formularza RdC/PdC Esteso.

Wysokość minimalnego dochodu gwarantowanego

Świadczenie możemy podzielić na dwie części: maksymalnie 6000 euro rocznie dochodu gwarantowanego oraz 7560 euro emerytury gwarantowanej, odpowiednio zwiększone w przypadku, gdy w skład Waszej rodziny wchodzą też inne osoby, plus dodatkowe pieniądze dla osób wynajmujących mieszkanie i spłacające kredyt mieszkaniowy.

Minimalny dochód gwarantowany jest wypłacany na następujących zasadach:

• osoby nie posiadające żadnych dochodów otrzymają pełną kwotę, czyli 500 euro plus dodatek za każdą kolejną osobę należącą do ich komórki rodzinnej (brana jest pod uwagę ta sama scala di equivalenza, o której pisałam wyżej)
• w przypadku osób uzyskujących dochody kwota świadczenia zostanie odpowiednio zmniejszona
• jeżeli wynajmujecie mieszkanie, przysługuje Wam dodatkowa kwota w wysokości 280 euro
• jeżeli spłacacie kredyt mieszkaniowy, otrzymacie dodatkowo 150 euro

Jeśli podczas pobierania świadczenia przyjmiecie ofertę pracy w miejscu znajdującym się w odległości ponad 250 km od miejsca zamieszkania, utrzymacie prawo do dochodu gwarantowanego przez dodatkowe trzy miesiące lub przez dwanaście miesięcy w przypadku rodzin, w których skład wchodzą osoby niepełnosprawne.

Minimalny dochód gwarantowany nie podlega opodatkowaniu.

Maksymalny okres wypłaty świadczenia

W okresie 01.01.-31.12.2023 r. (w 2024 r. planowana jest likwidacja świadczenia) dochód gwarantowany przyznawany jest maksymalnie na okres 7 miesięcy, a tylko w niektórych przypadkach na dłużej - możecie pobierać zasiłek przez 18 miesięcy, czyli podobnie jak w poprzednich latach, jeżeli w skład Waszej rodziny wchodzą:

• nieletnie dzieci
• osoby niepełnosprawne
• osoby w wieku co najmniej 60 lat
  

Sposób wypłaty świadczenia

Nie otrzymacie pieniędzy na konto czy do ręki – dochód gwarantowany wpłacany jest na coś w rodzaju karty bankomatowej, za pomocą której możecie robić zakupy czy płacić rachunki. Można też będzie dokonywać płatności przy użyciu specjalnej aplikacji na telefon. Wyjątek stanowią osoby, którym została przyznana emerytura gwarantowana (pensione di cittadinanza), gdyż w tym przypadku rząd postanowił, że mogą one pobierać świadczenie w gotówce.

Rząd przewidział przy tym pewne ograniczenia:

• nie można wypłacić z bankomatu kwoty przekraczającej 100 euro miesięcznie w przypadku osób samotnych oraz 210 euro w przypadku rodzin co najmniej dwuosobowych
• jeżeli nie wykorzystacie całej miesięcznej kwoty w danym miesiącu, z pozostałych na karcie pieniędzy zostanie zabrane 20%, a co sześć miesięcy będą przeprowadzane kontrole, w wyniku których zostanie odebrana Wam kwota, której w tym okresie nie wydaliście (INPS zostawi Wam na karcie nie więcej niż równowartość miesięcznej raty dochodu gwarantowanego)
• nie możecie wydawać pieniędzy na wszystko, co Wam przyjdzie do głowy – wykluczone są np. gry hazardowe, papierosy, sprzęt RTV czy podróże, gdyż chodzi o to, by pomóc osobom potrzebującym w pokryciu podstawowych kosztów utrzymania, jak lekarstwa, codzienne zakupy czy rachunki
• począwszy od 2023 roku, kwota wynajmu mieszkania będzie wypłacana bezpośrednio właścicielowi nieruchomości
  

Wniosek

Zacznijmy od tego, że przed złożeniem wniosku konieczne jest przesłanie oświadczenia ISEE, w przeciwnym wypadku INPS nie będzie mógł sprawdzić, czy spełniacie warunki do otrzymania dochodu gwarantowanego.

Wniosek o przyznanie dochodu gwarantowanego można składać w okresie od szóstego do ostatniego dnia każdego miesiąca. Możecie złożyć go w jeden z następujących sposobów (uwaga – wniosku nie składa się w INPS, choć to INPS wypłaca świadczenie):

• na stronie www.redditodicittadinanza.gov.it, jeśli posiadacie SPID
• składając wypełniony druk SR180 w urzędzie pocztowym
• za pośrednictwem biur CAF, które mają dziesięć dni na przesłanie Waszego wniosku do INPS

INPS ma pięć dni na sprawdzenie, czy spełniacie wszystkie warunki, a o decyzji zostaniecie poinformowani smsem lub mailem. Następnie INPS przekaże informację o przyznaniu dochodu gwarantowanego poczcie włoskiej, która wezwie Was w celu wręczenia Wam karty RdC, o której pisałam wyżej, wraz z kodem PIN. Bez względu na liczbę członków rodziny zostanie wydana tylko jedna karta, wystawiona na nazwisko osoby, która złożyła wniosek o przyznanie dochodu gwarantowanego.

 

Utrata prawa do dochodu gwarantowanego

Stracicie prawo do świadczenia, jeżeli:

• nie przyjmiecie pierwszej propozycji zatrudnienia, jakakolwiek by ona nie była - ustawa budżetowa na 2023 rok wykreśliła z przepisów pojęcie oferty odpowiedniej dla danej osoby
  
• jeden z bezrobotnych członków rodziny nie podpisze planu aktywizacji zawodowej
• odmówi bez ważnego powodu udziału w proponowanych szkoleniach i innych inicjatywach mających na celu aktywizację zawodową
• odmówi bez ważnego powodu udziału w programach użyteczności społecznej organizowanych przez urząd gminy
• nie poinformujecie INPS o zmianach mających wpływ na prawo do otrzymywania świadczenia
• nie poinformujecie INPS o podjęciu pracy lub rozpoczęciu działalności gospodarczej
• nie przedstawicie oświadczenia ISEE (DSU – dichiarazione sostitutiva unica) w przypadku zmian w składzie komórki rodzinnej
• złożycie fałszywe oświadczenia lub dokumenty w celu uzyskania świadczenia (będziecie musieli wówczas zwrócić otrzymany dochód gwarantowany)
• zostaniecie poddani karze aresztu lub skazani wyrokiem sądowym za szczególnie poważne przestępstwa, np. związane z działalnością mafijną lub terrorystyczną czy oszustwem mającym na celu uzyskanie środków publicznych.
  

UWAGA! Za składanie nieprawdziwych oświadczeń czy fałszywych dokumentów oraz za nie poinformowanie INPS o faktach wpływających na prawo do otrzymywania świadczenia (np. o zakupie samochodu czy podjęciu pracy) grozi kara więzienia!