CIĄŻA I DZIECKO A PRACA ZAWODOWA WE WŁOSZECH

Ostatnia aktualizacja: 07.01.2023 r.

Musicie widzieć, że państwo włoskie w dość dużym stopniu dba o pracujące kobiety w ciąży – mają one zagwarantowany szereg przywilejów i są chronione przed nieuczciwymi pracodawcami, którzy na wieść o ciąży wpadają w panikę i zaczynają knuć spisek mający na celu pozbycie się przyszłej matki. Oczywiście, podobnie jak w Polsce, obawy pracodawców nie są do końca nieuzasadnione, gdyż – nie oszukujmy się – są kobiety, które swój status brzemiennej wykorzystują i potrafią przez to stać się dużym problemem dla pracodawcy. Przyjmijmy jednak, że żadna z Was nie zaszła w ciążę na złość pracodawcy i że chcecie po prostu dowiedzieć się, jakie są Wasze prawa.:)

UWAGA! Artykuł dotyczy osób zatrudnionych na umowę o pracę.

Zakaz zwolnienia z pracy (divieto di licenziamento)

Od momentu zajścia przez Was w ciążę stajecie się „nietykalne” – pracodawca nie może Was zwolnić, a nawet zawiesić (chyba, że zostaje zawieszona działalność firmy lub oddziału, w którym pracujecie), i zakaz ten obowiązuje aż do momentu ukończenia przez Wasze dziecko pierwszego roku życia. Przyjmuje się, że początek ciąży przypada 300 dni przed przewidywanym terminem porodu, widniejącym na zaświadczeniu lekarskim.

Zakaz zwolnienia obowiązuje również w przypadku adopcji oraz przysposobienia dziecka – w tym przypadku pracodawca nie może Was zwolnić przez rok od momentu przyjęcia dziecka do rodziny, a jeśli adoptowane dziecko pochodzi z zagranicy, od chwili otrzymania propozycji pierwszego spotkania z dzieckiem.

Nawet jeśli upadnie np. lokalne biuro firmy, w którym jesteście zatrudnione, pracodawca może Was zwolnić jedynie wówczas, gdy udowodni, że nie ma możliwości przeniesienia Was do innej struktury przedsiębiorstwa, oczywiście jeśli firma posiada inny oddział lub biuro.

WYJĄTKI

W niektórych przypadkach zakaz zwolnienia nie obowiązuje:

• podczas i po upłynięciu okresu próbnego, jeśli pracodawca uzna, że nie nadajecie się na oferowane stanowisko
• w przypadku zwolnienia Was z tzw. słusznego powodu (giusta causa), gdy z Waszej winy (musi to być ciężkie przewinienie, to nie jest zwykła „dyscyplinarka”) nie jest możliwa dalsza współpraca – jeśli zwolnienie nastąpi podczas obowiązkowego urlopu macierzyńskiego, nie tracicie prawa do zasiłku macierzyńskiego wypłacanego przez INPS
• w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa
• w chwili upłynięcia ważności umowy na czas określony 
• w przypadku opiekunek i pomocy domowych (colf e badanti)

Jeśli pracodawca mimo wszystko Was zwolni, możecie wytoczyć mu sprawę w sądzie – w przypadku jej wygrania nie tylko zostaniecie przywrócone do pracy, ale otrzymacie również „odszkodowanie” w wysokości wynagrodzenia, które należało Wam się od momentu zwolnienia.

Zakaz redukcji czasu pracy

Podczas ciąży i do chwili ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia pracodawca nie może zmniejszyć Wam godzin pracy. Oznacza to, że jeśli do tej pory pracowałyście na pełen etat, pracodawca nie może żądać, byście przeszły na pół etatu, co oczywiście byłoby równoznaczne z niższym wynagrodzeniem.

Prace wzbronione kobietom w ciąży

Będąc w ciąży, możecie liczyć na szczególne traktowanie w zakresie wykonywanych przez Was obowiązków. Przepisy włoskie jasno określają rodzaj prac, jakich nie może wykonywać ciężarna kobieta:

• nie możecie pracować w niebezpiecznych, uciążliwych (np. dźwiganie i przenoszenie ciężkich przedmiotów) i szkodliwych warunkach – ochrona ta obowiązuje przez cały okres ciąży i, w niektórych przypadkach, do ukończenia przez dziecko siódmego miesiąca życia; prace te wymienione są w art. 5 Dekretu Prezydenckiego nr 1026 z 1976 roku 
• zabronione jest wykonywanie prac, które narażają Was na kontakt ze szkodliwymi substancjami i promieniowaniem oraz prac podziemnych – wymienione one są w załącznikach B  i C do ustawy nr 645 z 1996 roku
• nie możecie pracować na nocnej zmianie – chodzi o godziny od 24 do 6 rano, ochrona ta gwarantowana jest podczas ciąży i do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia 

Jeśli do Waszych obowiązków należy wykonywanie wyżej wspomnianych prac, macie prawo do przeniesienia na inne stanowisko, a nawet jeśli będzie ono niższe od normalnie przez Was zajmowanego, macie prawo do zachowania poprzedniego wynagrodzenia. Jeśli natomiast zostaniecie przeniesione na wyższe stanowisko, pracodawca musi odpowiednio zwiększyć Waszą pensję.

Wizyty u lekarza i badania lekarskie (permessi per visite mediche)

Podczas ciąży macie prawo do płatnych godzin wolnego (permessi) w przypadku konieczności wykonania badań specjalistycznych lub wizyt lekarskich w godzinach pracy. Zazwyczaj trzeba zgłosić ten fakt wcześniej, na piśmie, a po wizycie przynieść zaświadczenie, że rzeczywiście odbyła się ona we wskazanych godzinach – tak naprawdę jednak wszystko zależy od Waszych stosunków z pracodawcą, nie wszyscy żądają dowodów na Waszą prawdomówność.:)

Karmienie (allattamento)

Zarówno matka, jak i ojciec mają prawo do redukcji godzin pracy, z zachowaniem pełnego wynagrodzenia, ze względu na konieczność karmienia (permessi di allattamento). Pamiętajcie jednak, że ojciec nie może sie o nie ubiegać, jeśli matka przebywa na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym – wówczas to ona karmi dziecko i obecność ojca trudno jest usprawiedliwić.;)

Godziny wolnego „na karmienie” przysługują do momentu ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia, w następującym wymiarze:

• 2 godziny dziennie, jeśli pracujecie co najmniej 6 godzin dziennie
• 1 godzina dziennie, jeśli pracujecie krócej niż 6 godzin dziennie

W przypadku bliźniąt, trojaczków itd. oraz adopcji lub przysposobienia co najmniej dwójki dzieci przysługuje podwójna ilość godzin.

Praca zdalna

Niektórzy pracodawcy pozwalają pracownikom na pracę zdalną, choć we Włoszech wprowadzanie tego rozwiązania idzie dość opornie, mimo zapisów w kontraktach zbiorowych różnych branż. Dzięki ustawie budżetowej na 2019 rok macie pierwszeństwo w ubieganiu się możliwość pracy w domu - pracodawcy muszą wziąć pod uwagę przede wszystkim wnioski matek, złożone w ciągu pierwszych trzech lat od zakończenia obowiązkowego urlopu macierzyńskiego. 

Obowiązkowy urlop macierzyński (astensione obbligatoria)

Obowiązkowemu, płatnemu urlopowi macierzyńskiemu poświęciłam osobny artykuł, który znajdziecie tutaj – dodam jedynie, że urlop ten, normalnie trwający 5 miesięcy, można w niektórych przypadkach przedłużyć. Możliwe jest to w przypadku, gdy Wasza umowa przewiduje wykonywanie pracy uciążliwej lub w szkodliwych warunkach i nie możecie zostać przeniesione na inne stanowisko – na Wasz wniosek, urlop zostaje wówczas przedłużony do siódmego miesiąca po porodzie.

Wcześniejszy urlop macierzyński (astensione anticipata/ispettorato)

W przypadku ciąży zagrożonej lub ryzyka dla Waszego zdrowia ze względu na warunki pracy lub chorobę, możecie uzyskać upoważnienie do przejścia na wcześniejszy urlop macierzyński. Wniosek, poparty odpowiednią dokumentacją, składa się w Direzione Provinciale del Lavoro (DPL – Prowincjonalna Dyrekcja Pracy), która za pośrednictwem inspektora pracy (dlatego też tego typu urlop nazywany jest potocznie ispettorato) podejmuje decyzję o skierowaniu Was na zwolnienie, trwające często całą ciążę. Podczas wcześniejszego urlopu otrzymujecie takie samo wynagrodzenie, jak w przypadku obowiązkowego urlopu macierzyńskiego.

Szczegółowo na ten temat pisałam tutaj --> KLIK

Częściowo płatny dodatkowy urlop wychowawczy (aspettativa facoltativa/congedo parentale)

Zarówno matka, jak i ojciec mają prawo do urlopu wychowawczego do momentu ukończenia przez dziecko 12. roku życia. Nie oznacza to, że możecie siedzieć w domu przez dwanaście lat – maksymalny, łączny okres nie może przekroczyć 10 miesięcy, które mogą zostać wydłużone do 11 miesięcy w przypadku, gdy ojciec skorzysta z niego przez co najmniej trzy miesiące (w sposób ciągły lub na raty). Nie musicie brać urlopu oddzielnie, możecie zajmować się dzieckiem wspólnie, to nie ma znaczenia.

Podział urlopu wychowawczego pomiędzy rodziców jest następujący:

• matka dziecka: łączny okres 6 miesięcy (ciągły lub na raty)
• ojciec dziecka: łączny okres 6 miesięcy (ciągły lub na raty), ewentualnie zwiększony do siedmiu (patrz wyżej)
• tylko jedno z rodziców (w przypadku osób samotnie wychowujących dziecko): łączny maksymalny okres nie przekraczający 11 miesięcy (ciągły lub na raty)

W przypadku dzieci niepełnosprawnych, możliwe jest wydłużenie urlopu wychowawczego maksymalnie do 3 lat, wliczając w to pierwsze 10 miesięcy.

Począwszy od 2015 r., wprowadzona została możliwość skorzystania z urlopu wychowawczego "na godziny", co oznacza, że zamiast całodziennej nieobecności w pracy, możecie np. wychodzić wcześniej. Zezwala się na korzystanie z wolnego w wymiarze połowy Waszego średniego czasu pracy w ciągu ostatniego miesiąca, uprzedzając o tym pracodawcę co najmniej dwa dni wcześniej.

Urlop wychowawczy opłacany jest przez INPS – wysokość zasiłku wychowawczego (indennità per congedo parentale) wynosi 30% Waszego średniego wynagrodzenia dziennego w ostatnim miesiącu poprzedzającym urlop wychowawczy. 

 

Ustawa budżetowa na 2023 rok podniosła kwotę zasiłku do 80%, ale tylko na jeden z przysługujących Wam miesięcy i tylko do momentu ukończenia przez dziecko 6. roku życia.

 

Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi w 2022 roku, do ukończenia przez dziecko 12. roku życia możecie skorzystać z płatnego urlopu w następującym wymiarze:

• matka dziecka: trzy miesiące (bez możliwości "przekazania" tego okresu drugiemu rodzicowi)
• ojciec dziecka: trzy miesiące (bez możliwości "przekazania" tego okresu drugiemu rodzicowi)
• oboje rodziców: dodatkowe trzy miesiące do wykorzystania wspólnie, a więc do podziału 

Jak widzicie, łącznie rodzice dziecka mają prawo do dziewięciu miesięcy urlopu wychowawczego płatnego w wysokości 30% ostatniego wynagrodzenia, z czego jeden miesiąc płatny w wysokości 80%. W przypadku rodzica wychowującego samotnie dziecko lub mające nad nim wyłączną opiekę rodzicielską okres ten wynosi 9 miesięcy z jedenastu przysługujących. Pozostałe dwa miesiące są bezpłatne, chyba że indywidualne dochody danego rodzica nie przekraczają minimalnej emerytury socjalnej (trattamento minimo di pensione a carico dell'assicurazione generale obbligatoria) pomnożonej przez 2,5.

 

Urlop tacierzyński

W 2022 r. został potwierdzony wymiar pełnopłatnego, obowiązkowego (!) urlopu "tacierzyńskiego" w liczbie dziesięciu dni, które ojciec dziecka musi wykorzystać w okresie od dwóch miesięcy przed do pięciu miesięcy po dniu jego narodzin (przysługuje on również w przypadku śmierci dziecka przed porodem lub w ciągu 10 dni od narodzin). Nie musicie koniecznie brać dziesięciu dni wolnego w trybie ciągłym, mogą to być np. cztery dni po narodzinach i sześć dni w innym okresie. Pamiętajcie, że pracodawca musi zostać odpowiednio wcześnie poinformowany o zamiarze skorzystania z dnia wolnego, powinniście zrobić to z co najmniej 5-dniowym wyprzedzeniem.

 

W przypadku bliźniąt, trojaczków i tak dalej, przysługuje 20 dni tacierzyńskiego.

Urlop związany z chorobą dziecka

Przepisy gwarantują rodzicom prawo do nieobecności w pracy ze względu na chorobę dziecka, na następujących warunkach:

• urlop jest bezpłatny
• choroba dziecka musi być poświadczona przez lekarza
• w pierwszych trzech latach życia dziecka nie ma ograniczeń czasowych, możecie wziąć tyle wolnego, ile Wam potrzeba
• od 4. do 8. roku życia dziecka każdemu z Was przysługuje 5 dni urlopu w roku - nie możecie korzystać z niego jednocześnie