NAZWISKO PO OTRZYMANIU OBYWATELSTWA WŁOSKIEGO – SPRAWA SIĘ ROZWIJA

AKTUALIZACJA Z DNIA 08.06.2019 R. 

UWAGA! W styczniu 2019 r. ukazał się okólnik MSW nr 462, w którym ministerstwo w końcu zdecydowało się ułatwić życie osobom, które w momencie ślubu przyjęły nazwisko małżonka. Nadal obowiązuje zasada, że głównym dokumentem potwierdzającym dane osobowe jest akt urodzenia, jeśli jednak widnieje na nim adnotacja dotycząca zmiany nazwiska, musi ono zostać utrzymane, bez przywracania Wam nazwiska nadanego w chwili narodzin. Oczywiście nie wszystkie państwa pozwalają na umieszczanie tego typu adnotacji w akcie urodzenia, na szczęście MSW wzięło to pod uwagę i stwierdziło, że jeśli taka na przykład Mariola załączy do wniosku o przyznanie obywatelstwa akt ślubu, z którego wynika, że przyjęła nazwisko męża, zostanie on potraktowany jako załącznik do aktu urodzenia, co pozwoli na zachowanie tegoż nazwiska. Jednym słowem - alleluja!

Kilka miesięcy temu, w artykule o włoskich przepisach regulujących kwestię nazwiska, pisałam o kontrowersyjnych zasadach dotyczących sytuacji osób, które otrzymują włoskie obywatelstwo. Przypominam, że w momencie nadania obywatelstwa włoskiego osoby, które noszą nazwisko, które nie jest nazwiskiem ich ojca, zostają „zmuszone” do jego zmiany, gdyż włoskie prawo nie dopuszcza wolnego wyboru w tej kwestii, a jako nowi obywatele podlegają włoskim przepisom.

Otóż jest ferment, moi drodzy, coś się dzieje – wprawdzie prawo się nie zmieniło, ale 7 stycznia br. ukazał się dość interesujący okólnik wydany przez Departament ds. Wolności Obywatelskich i Spraw Imigracyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Jest to dokument dość obszerny, więc postaram się streścić Wam jego przesłanie, żebyście wiedzieli, o co biega.

Departament ten poprosił Radę Stanu (Consiglio di Stato – jest to organ odwoławczy w zakresie prawa administracyjnego) o wydanie opinii na temat nadawania nazwiska cudzoziemcom, którym przyznane zostaje obywatelstwo włoskie. Zwraca uwagę na częste wnioski o powrót do poprzedniego nazwiska składane przez osoby, którym po nadaniu obywatelstwa włoskiego zmieniono je na nazwisko ojca oraz na wyroki sądowe wydane na szczeblu unijnym oraz krajowym właśnie w tej kwestii. Dodatkowo podkreśla fakt, że w momencie tworzenia dekretu nadania obywatelstwa osoba zainteresowana nie jest jeszcze uważana za obywatela włoskiego, gdyż dekret musi zostać jeszcze podpisany przez prezydenta Włoch, a następnie osoba ta musi złożyć odpowiednie przyrzeczenie – z drugiej strony, przepisy dotyczące zmiany nazwiska dotyczą jedynie obywateli włoskich, co sprawia, że kandydat na obywatela Włoch nie może się do nich odwołać i musi poczekać na formalny akt nadania mu obywatelstwa, co komplikuje całą procedurę.

We wniosku o wydanie opinii Departament przedstawił również propozycję technicznego rozwiązania tej kwestii – w momencie składania wniosku o obywatelstwo włoskie kandydat wpisywałby swoje dane (imiona, nazwiska itp.), zgodnie z aktem urodzenia wydanym przez kraj pochodzenia, co pozwoli uniknąć późniejszego wnioskowania o powrót do dawnego nazwiska, gdyż będzie ono już zawarte w odpowiedniej części wniosku o przyznanie obywatelstwa oraz w późniejszym dekrecie jego nadania.

Co na to Rada Stanu?

Rada Stanu wydała opinię 22 lutego 2013 roku i w skrócie zawiera się w kilku punktach (nie ma sensu, żebym Wam opisywała każdy akapit):

1. Włoskie przepisy są niezgodne z przepisami międzynarodowymi i założeniami unijnymi, a włoskie normy również gwarantują każdemu obywatelowi prawo do własnej tożsamości, co kilkakrotnie zostało potwierdzone wyrokami Sądu Kasacyjnego oraz Trybunału Konstytucyjnego.
2. Unijne swobody obywatelskie dotyczące obywatelstwa europejskiego, zakazu dyskryminacji ze względu na pochodzenie oraz swobodnego przepływu osób wydają się świadczyć o tym, że narzucanie obywatelom innych państw włoskich norm regulujących kwestię nazwiska jest pozbawione podstaw.
3. Przepisy, które w momencie nadania obywatelstwa poddają nowego obywatela  procedurze, które nie jest konieczna do jego nadania (czytaj: to nie jest tak, że jeśli noszę nazwisko matki, nie mogę zostać obywatelką Włoch), są przesadnym ograniczeniem swobód obywatelskich.
4. Przepisy włoskie mają korzenie w umowach międzynarodowych niezgodnych z przeważającym ustawodawstwem unijnym w zakresie ochrony prawa do własnej tożsamości – chodzi tu o Konwencję Monachijską z dnia 5 września 1980 r. A ponieważ prawo unijne przeważa nad konwencjami międzynarodowymi, sądy włoskie oraz włoska administracja publiczna mają obowiązek interpretować zapisy konwencji w sposób zgodny z przepisami UE – jeśli nie jest to możliwe, zapis taki nie może być zastosowany.

Wniosek: wydaje się słuszne nie stosowanie (po włosku „non applicabilità”) art. 1 p. 2 ustawy nr 950 z dnia 09.11.1984 r., który w kwestii nazwiska stanowi, że w przypadku zmiany obywatelstwa przeważają przepisy państwa, którego nowym obywatelem staje się dana osoba. W związku z tym można stwierdzić, że skoro artykuł ten nie ma zastosowania, cudzoziemcy wnoszący o przyznanie obywatelstwa włoskiego powinni móc zachować swoje nazwisko.

Co to oznacza?

Trudno powiedzieć, jak teoria będzie się miała do praktyki, w każdym razie okólnik kończy się w sposób interesujący – rozwiązanie dotyczące wpisywania pierwotnych danych osobowych do dekretu nadania obywatelstwa, zaproponowane przez Departament, uzyskało aprobatę Rady Stanu, więc wszystkie urzędy, które zajmują się kwestią obywatelstwa (Prefektury, Urzędy Stanu Cywilnego i Urzędy Meldunkowe) muszą zacząć je stosować. Czy zaczną? A może będą protestować i czekać na ustawę potwierdzającą okólnik? Pożyjemy, zobaczymy.

Zwróćcie też uwagę na fakt, że wydaje się nierozwiązany problem osób, które dokonały zmiany nazwiska np. po zawarciu związku małżeńskiego czy z powodu jego ośmieszającego brzmienia - niby nie należy stosować art. 1 ustawy nr 950/1984, ale we wniosku o nadanie obywatelstwa i do dekretu jego nadania mają być wpisywane dane widniejące w akcie urodzenia, czyli w przypadku tych osób nastąpiłby powrót do pierwotnego nazwiska. A to oznacza, że tak czy inaczej konieczne byłoby późniejsze złożenie wniosku  o jego zmianę, więc dopóki przepisy w jasny sposób nie pozwolą na utrzymanie aktualnie noszonego nazwiska, sprawa pozostanie rozwiązana jedynie częściowo.