REZYDENCJA PODATKOWA WE WŁOSZECH

Temat rezydencji podatkowej pojawia się coraz częściej w Waszych wiadomościach, co wiąże się głównie z faktem, że Polacy chętnie kupują ostatnio nieruchomości we Włoszech. O ile w przypadku osób przenoszących się na stałe do Włoch nie ma wątpliwości co do ich statusu rezydenta podatkowego, o tyle pojawiają się one, gdy zakupione mieszkanie ma służyć Wam od czasu do czasu i w sumie nie wiecie, czy włoski fiskus może czegoś od Was chcieć. A może chcecie zaoszczędzić i skorzystać z ulgi na zakup nieruchomości będącej głównym miejscem zamieszkania, zwanej prima casa, lub też nie macie ochoty płacić podatku od nieruchomości i wyższych opłat za prąd czy wywóz śmieci i zastanawiacie się, jakie to ma konsekwencje? 

Postaram się wyjaśnić przepisy regulujące kwestię włoskiej rezydencji podatkowej, jednak uprzedzam, że nie jestem ekspertem podatkowym – jeżeli macie pytania związane z Waszą konkretną sytuacją, zwróćcie się do kogoś, kto ma odpowiednie kompetencje, by ją przeanalizować i w sposób wiarygodny doradzić.

Czym jest rezydencja podatkowa w rozumieniu włoskich przepisów?

Kwestię rezydencji podatkowej reguluje art. 2 ujednoliconej ustawy o opodatkowaniu dochodów, w skrócie TUIR (Testo Unico delle Imposte sui Redditi). Został on niedawno nieco zmieniony przez ustawę nr 209/23 i począwszy od 01.01.2024 r. za rezydenta podatkowego uważa się osobę, która w ciągu danego roku podatkowego przez co najmniej 183 dni (lub 184 dni w przypadku lat przestępnych) spełnia bądź spełniała choć jeden z poniższych warunków:

• posiada stałe miejsce zamieszkania we Włoszech (residenza) – ponieważ potocznie używa się słowa residenza w odniesieniu do zameldowania, często mylicie te dwa pojęcia, a tu chodzi o miejsce, w którym się osiedliliście z zamiarem pozostania na dłuższy okres;
• Włochy są miejscem, gdzie posiada główne więzi osobiste i rodzinne (domicilio) – przed wprowadzeniem zmian mowa była o „ośrodku interesów życiowych i zawodowych” , obecnie natomiast podkreślone są kwestie osobiste;
• przebywa na terytorium Włoch przez większą część roku – liczą się również części dni, więc fiskus będzie czepiał się dosłownie godzin;
• jest zameldowana we Włoszech (iscrizione anagrafica) – ustawa nr 209/23 wprowadziła możliwość udowodnienia, że mimo zameldowania nie mieliście przez większą część roku we Włoszech stałego miejsca zamieszkania, głównych więzi osobistych ani nie przebywaliście tu fizycznie, jednak pamiętajcie, że musi to być odpowiednio i wiarygodnie udokumentowane. Dotyczy to sytuacji od 01.01.2024 roku, wcześniejsze lata podlegają poprzednim przepisom, a gdy sam fakt zameldowania czynił z Was włoskich rezydentów podatkowych.

Jak wspomniałam wyżej, wystarczy spełnić jeden z powyższych warunków, by włoski urząd skarbowy uznał Was za rezydentów podatkowych. 

Konsekwencje posiadania włoskiej rezydencji podatkowej

Najważniejszy aspekt to fakt, że każdy rezydent podatkowy podlega opodatkowaniu od wszelkich uzyskiwanych przez siebie dochodów, w tym dochodów zagranicznych. Oznacza to, że za rok podatkowy, w którym byliście włoskimi rezydentami musicie wypełnić włoskie zeznanie podatkowe i wpisać do niego wszystkie uzyskane dochody, bez względu na kraj ich uzyskania.

Jeśli chodzi o opodatkowanie tychże dochodów, to zawsze warto sprawdzić zasady zawarte w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania podpisanej przez Polskę i Włochy. Nie jestem oczywiście w stanie wymienić wszystkich obowiązujących reguł, więc podam Wam tylko kilka przykładów dochodów zagranicznych mogących podlegać opodatkowaniu we Włoszech:

• dochody z pracy
• dochody z emerytury i podobnych świadczeń, z wyjątkiem emerytur państwowych – podlegają one opodatkowaniu wyłącznie w kraju stałego zamieszkania, wiec pamiętajcie, by zadbać o zwolnienie z opodatkowania polskiej emerytury w Polsce
• zyski z działalności gospodarczej i dywidend
• dochody z najmu nieruchomości
• nieruchomości posiadane za granicą – podlegają one opodatkowaniu IVIE
• oszczędności, w tym konta bankowe – podlegają one opodatkowaniu IVAFE

W wielu przypadkach istnieje możliwość odliczenia od należnego we Włoszech podatku podobnego podatku uiszczonego za granicą. Jeśli macie jakiekolwiek wątpliwości, radzę skonsultować Waszą sytuację z doradcą podatkowym znającym się na opodatkowaniu transgranicznym i potrafiącym interpretować umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania – niestety nie jest powiedziane, że każdy pracownik CAF czy księgowy posiada odpowiednią wiedzę.

Kontrole urzędu skarbowego

Osobiście przestrzegam przed myśleniem w stylu „przecież Włosi niczego nie kontrolują” czy też „znam dziesiątki osób we Włoszech, które nie płacą podatków/nie przestrzegają przepisów/mają zameldowanie nie tam, gdzie mieszkają”, bo z urzędem skarbowym nie ma żartów. Dziewięćdziesięciu dziewięciu osobom może się udać, a setnej już nie, a wówczas konsekwencje mogą być bolesne. Przypominam też, że istnieje dość intensywna współpraca międzynarodowa pomiędzy instytucjami skarbowymi i finansowymi (tzw. CRS), co ułatwia fiskusowi na wykrycie zagranicznych dochodów, jeśli bardzo mu na tym zależy.

Nie mogę Wam powiedzieć, jakie czynniki wpływają na możliwe poddanie kogoś kontroli, gdyż urząd skarbowy korzysta z sobie tylko znanych algorytmów służących wykrywaniu osób, w przypadku których rośnie ryzyko unikania płacenia podatków i popełniania oszustw podatkowych. W przypadku kwestii dotyczących rezydencji podatkowej, fiskus bierze pod uwagę m. in. takie wskaźniki jak posiadanie nieruchomości we Włoszech, otrzymywanie rachunków za media, obecność rodziny na terytorium Włoch czy też otrzymywanie wynagrodzenia czy innych dochodów na włoskie konta bankowe. To oczywiście tylko przykłady, a jeśli będziecie mieli pecha i zdarzy Wam się kontrola, to pamiętajcie, że to Wy musicie udowodnić, że urząd się myli.