PRACA „NA CZARNO” – JAKIE SĄ MOŻLIWE KONSEKWENCJE?

Zjawisko zatrudniania pracowników bez umowy o pracę jest niestety bardzo rozpowszechnione we Włoszech, zwłaszcza w przypadku obcokrajowców, a im dalej na południe, tym częściej się to zdarza. Pracodawcy wykorzystują desperację osób, które często nie mogą sobie po prostu pozwolić na odrzucenie oferty pracy, mimo iż jest to praca nielegalna, nie gwarantująca im podstawowych praw pracowniczych. Nie brak też osób, które wolą być zatrudnione na czarno, gdyż w ten sposób mogą otrzymać wyższą pensję, zamiast płacić podatek dochodowy i czekać na emeryturę, którą otrzymaliby dzięki płaconym składkom na ubezpieczenie społeczne.

Nie mam zamiaru potępiać tutaj tych z Was, którzy decydują się na pracę bez umowy, choć nie ukrywam, że tego nie popieram – pomijając fakt niepłacenia podatków przez Was i przez pracodawcę, narażacie się w ten sposób na kłopoty, z których ciężko później wyjść bez pomocy adwokata. Jednak życie różnie się toczy, więc jeśli rozważacie przyjęcie oferty pracy bez umowy lub pracujecie już na czarno, przynajmniej opiszę Wam, z jakim ryzykiem wiąże się tego typu zatrudnienie.

Konsekwencje wobec pracodawcy

Oczywiście pracodawca ryzykuje o wiele bardziej niż pracownik, dlatego jeśli to Wy jesteście stroną zatrudniającą (np. macie własną firmę lub potrzebujecie pomocy domowej), pamiętajcie, że jeśli podczas kontroli wyjdzie na jaw, że zatrudniacie pracowników bez umowy o pracę, konsekwencje mogą być zdecydowanie nieprzyjemne. Kontrole są coraz częstsze, głównie ze względu na walkę z szarą strefą, zaostrzoną w związku z panującym kryzysem, a dodatkowo nie zapominajcie, że niezbyt do Was przywiązany pracownik może po zakończeniu pracy wybrać się do związków zawodowych i z ich pomocą wytoczyć Wam sprawę o wypłacenie wszelkich świadczeń, należności oraz ewentualnego odszkodowania. Takich spraw jest mnóstwo, zwłaszcza w udziałem pomocy domowych i opiekunek, a sąd w 99% bierze stronę pracownika, bez względu na to, czy zgodził się on na taki układ.

Kontrola może być przeprowadzona przez różne instytucje – nie tylko przez urząd skarbowy (Agenzia delle Entrate) i policję skarbową (Guardia di Finanza), ale również przez INPS.

Na pracodawcę mogą zostać nałożone następujące kary:

• grzywna w wysokości od 1500 do 12000 euro za każdego nielegalnego pracownika, powiększona o 150 euro za każdy dzień jego pracy – grzywna ta zostaje zmniejszona, jeśli pracownik pracował na czarno w przeszłości, a później został zatrudniony na umowę (od 1000 do 8000 euro plus 30 euro za każdy dzień pracy)
• za niepłacenie obowiązkowych składek (contributi obbligatori): składki powiększone zostają o 50%, a dodatkowo możliwa jest kara więzienia do 2 lat
• za niepłacenie składek na ubezpieczenie społeczne (contributi previdenziali): składki grzywna w wysokości 1032 euro oraz kara więzienia do 3 lat
• wpłata składek z opóźnieniem: jeśli pracodawca zalegalizuje pracownika w ciągu roku od jego zatrudnienia na czarno, jedyną konsekwencją, jaką poniesie może być grzywna w wysokości 100-500 euro

Pracodawcy zatrudniający na czarno opiekunki i pomoce domowe (tzw. lavoratori domestici):

• za niepowiadomienie INPS o zatrudnieniu: grzywna od 200 do 500 euro
• za niezarejestrowanie pracownika w INPS: grzywna w wysokości od 1500 do 12000 euro za każdego nielegalnego pracownika, powiększona o 150 euro za każdy dzień jego pracy
• za niepłacenie obowiązkowych składek (contributi obbligatori): składki powiększone zostają o 30-60%, min. 3000 euro
• wpłata składek z opóźnieniem: jeśli pracodawca zalegalizuje pracownika w ciągu roku od jego zatrudnienia na czarno, przewidziana przez INPS grzywna zostanie zmniejszona

Czym ryzykuje pracownik?

W 2011 r., na podstawie kilku wyroków wydanych przez Sąd Kasacyjny, Stowarzyszenie Konsultantów Prawa Pracy (Fondazione studi dei consulenti del lavoro) wydało opinię, że w przypadku pracy na czarno pracownik jest współodpowiedzialny za niepłacenie podatku dochodowego. W przeszłości kwestia ta była jasna – pracodawca ma obowiązek wpłacania zaliczek na poczet podatku dochodowego za pracownika, więc w razie wykrycia nieprawidłowości to on jest odpowiedzialny za niedopełnienie tego obowiązku. Opinia ta wzbudziła sporo kontrowersji i szczerze mówiąc, nie wiem, czy rzeczywiście sądy włoskie stosują taką interpretację, jednak na wszelki wypadek postanowiłam o tym napisać.

Ponieważ zatrudniony na czarno pracownik jest uważany powszechnie za stronę pokrzywdzoną (i w większości przypadków rzeczywiście tak jest), na tym w zasadzie kończy się rozważanie na temat sankcji przewidzianych przepisami. Jednak pamiętajcie, że pracując bez umowy o pracę pozbawieni jesteście jakichkolwiek gwarancji – pracodawca nie musi przejmować się zapewnieniem Wam bezpiecznych warunków pracy, może Wam nie wypłacić pensji, nie płaci za Was składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, jako obcokrajowcy nie macie prawa do korzystania z włoskiej służby zdrowia (obywatelom włoskim gwarantuje to konstytucja, bez względu na ich sytuację), nie odkładacie nic na emeryturę, nie macie prawa do chorobowego czy też do urlopu macierzyńskiego, do odprawy i trzynastki, a pracodawca może w każdej chwili Was zwolnić. Oczywiście możecie „dogadać się” z nim i ustalić, że mimo braku umowy zapewni Wam wszystko to, co przewidziane jest w kontrakcie zbiorowym Waszej branży, ale jaką macie gwarancję, że dotrzyma obietnicy?